Dwór a wieś folwarczna w Poznańskiem w drugiej połowie XIX i na początku XX wieku
Nauka i InnowacjeRok wydania: 2020
ISBN: 978-83-65988-39-3
Oprawa: twarda
Ilość stron: 755
Wymiary: 175 x 245
Dostępność: Niedostępna
100.00 zł
Praca doktorska powstała pod kierunkiem prof. Witolda Molika ukazuje rzadko poruszany we współczesnej literaturze przedmiotu problem relacji pomiędzy dworem a zamieszkiwaną przez robotników rolnych wsią folwarczną, których ewolucja, widoczna zwłaszcza na przełomie wieków pod wpływem procesów wywołanych nasileniem wychodźstwa zarobkowego do zachodnich obszarów Rzeszy niemieckiej, stanowi jedno z najważniejszych zagadnień dziejów społecznych tego okresu w Poznańskiem.
"Krytyczne wykorzystanie źródeł różnej proweniencji, zastosowanie szerokiego kwestionariusza pytań badawczych, pracowitość, dociekliwość i innowacyjność autora zaowocowały fundamentalną monografią, która z pewnością zajmie trwałe miejsce w historiografii dziejów ziemiaństwa. Przynosi ona zasługujące na uznanie opracowanie kluczowego problemu relacji między dworem a wsią w Poznańskiem w okresie pouwłaszczeniowym."
(fragment Przedmowy)
Spis treści:
Przedmowa (Witold Molik) /9
Podziękowania /15
Wstęp /17
1. Badania nad relacjami pomiędzy dworem a wsią w Poznańskiem /17
2. Uzasadnienie wyboru tematu /22
3. Cel pracy /23
4. Zakres rzeczowy, chronologiczny i terytorialny /23
5. Źródła i literatura przedmiotu /26
6. Konstrukcja pracy /30
ROZDZIAŁ I. Ziemianie i robotnicy rolni w Poznańskiem w drugiej połowie XIX i na początku XX wieku /33
1. Poznańskie w drugiej połowie XIX i na początku XX wieku /33
2. Reformy uwłaszczeniowe i ich konsekwencje /37
3. Postęp rolniczy w Poznańskiem w drugiej połowie XIX i na początku XX wieku /39
4. Wychodźstwo zarobkowe i ruchy migracyjne w Poznańskiem w drugiej połowie XIX i na początku XX wieku /44
5. Ziemiaństwo i wielka własność ziemska w Poznańskiem w drugiej połowie XIX i na początku XX wieku /45
6. Wieś chłopska i chłopstwo posiadające po uwłaszczeniu /60
7. Wieś folwarczna i jej mieszkańcy w drugiej połowie XIX i na początku XX wieku /64
ROZDZIAŁ II. „WIEJSKA KWESTIA ROBOCZA” w poglądach i działalności społeczno-politycznej ziemian Poznańskiego w drugiej połowie XIX i na początku XX wieku /75
1. U progu epoki: kwestia robotnicza na wsi w publicystyce i działalności organizacji rolniczych w latach pięćdziesiątych XIX wieku /75
a. Kwestia robotnicza na wsi w pracach organizacji rolniczych /81
b. Główne nurty w dyskusjach ziemian nad kwestią robotniczą w rolnictwie /92
2. Ziemianie wobec kwestii robotniczej na wsi od początku lat sześćdziesiątych do połowy lat dziewięćdziesiątych XIX wieku /101
a. Centralne organizacje rolnicze wobec kwestii robotniczej w rolnictwie /101
b. Ziemiańskie dyskusje nad organizacją pracy i systemami wynagrodzeń robotników rolnych /117
c. Ziemianie wobec kwestii „gospodarstwa w gospodarstwie” /134
d. Poglądy ziemian na położenie socjalne robotników rolnych /139
e. Reakcje ziemian na rozwój emigracji sezonowej i zamorskiej w drugiej połowie XIX wieku /150
f. Ziemianie wobec kwestii ubezpieczeń emerytalnych i inwalidzkich dla robotników rolnych /169
3. W obliczu masowego wychodźstwa ze wsi: ewolucja stanowiska ziemian wobec kwestii robotniczej w rolnictwie od końca XIX wieku do roku 1918 /174
a. Ziemianie w poszukiwaniu dróg zahamowania odpływu siły roboczej ze wsi /176
b. Poglądy ziemian na napływ robotników sezonowych i rozwój kolonizacji wewnętrznej jako drogi rozwiązania problemu braku siły roboczej na wsi /192
c. Ewolucja poglądów ziemian na kwestię socjalną na wsi folwarcznej /206
d. Nowe nurty w ziemiańskich dyskusjach nad organizacją pracy w gospodarstwach folwarcznych /224
e. Niemieckie i polskie organizacje rolnicze wobec nowych wyzwań w kwestii robotniczej na wsi /233
4. Ziemianie wobec kwestii robotniczej na wsi w latach I wojny światowej /264
ROZDZIAŁ III. Warunki pracy w majątkach ziemskich Poznańskiego w drugiej połowie XIX i na początku XX wieku /279
1. Zatrudnianie w majątku /279
a. Zawieranie kontraktów /288
b. Formy i warunki kontraktów pracy /295
c. Czas trwania zatrudnienia w majątku /319
2. Praca w majątku /325
a. Czas pracy /325
b. Organizacja, kontrola i wydajność pracy /360
c. Bezpieczeństwo pracy /374
3. Relacje międzyludzkie i konflikty /388
a. Uwarunkowania i ewolucja relacji międzyludzkich na folwarku /388
b. Spory, konflikty i opór /399
c. Kary i represje /413
ROZDZIAŁ IV. Kształtowanie się wysokości płac w majątkach ziemskich Poznańskiego w drugiej połowie XIX i na początku XX wieku /429
1. W latach pięćdziesiątych i sześćdziesiątych XIX wieku /433
a. Płace czeladzi /433
b. Płace deputantów /438
c. Płace komorników /455
d. Place robotników dniówkowych i akordowych /467
2. Od „grynderki” po kryzys agrarny (od początku lat siedemdziesiątych do połowy lat dziewięćdziesiątych XIX wieku) /469
a. Płace czeladzi /471
b. Płace deputantów /475
c. Płace komorników /491
d. Place robotników dniówkowych i akordowych /496
3. W czasach masowej emigracji do Niemiec i rolniczej koniunktury (od połowy lat dziewięćdziesiątych XIX wieku do wybuchu I wojny światowej) /498
a. Płace czeladzi /498
b. Płace deputantów /508
c. Płace robotników dniówkowych /546
d. Płace robotników wolnych i sezonowych /549
4. W okresie I wojny światowej (1914–1918) /554
ROZDZIAŁ V. Warunki socjalno-bytowe robotników w majątkach ziemskich Poznańskiego w drugiej połowie XIX i na początku XX wieku /573
1. Mieszkania robotników rolnych /573
a. Budynki mieszkalne robotników rolnych w trzeciej ćwierci XIX wieku /577
b. Zmiany w budownictwie folwarcznym i mieszkaniach robotniczych w ostatniej ćwierci XIX wieku /603
c. Poprawa warunków mieszkaniowych robotników na początku XX wieku /620
2. Wsparcie robotników przez dwór w chorobie, starości i nieszczęściu /637
a. Opieka lekarska /637
b. Wsparcie w starości i niedołęstwie /651
c. Pomoc okolicznościowa, wypadki losowe, nagrody i gratyfikacje /669
3. Działalność oświatowa i kulturalna wśród robotników /678
a. Ochronki i edukacja dzieci robotniczych /678
b. Od karczem po sale wiejskie i składy ludowe /684
c. Od wieńca do gwiazdki /688
Zakończenie /697
Bibliografia /703
Indeks osób /725
Spis ilustracji, rysunków i tabel /737
Der Gutshof und sein Dorf in der Provinz Posen in der Zweiten Halfte des 19. und am Beginn des 20. Jahrhunderts. Zusammenfassung /749
"Krytyczne wykorzystanie źródeł różnej proweniencji, zastosowanie szerokiego kwestionariusza pytań badawczych, pracowitość, dociekliwość i innowacyjność autora zaowocowały fundamentalną monografią, która z pewnością zajmie trwałe miejsce w historiografii dziejów ziemiaństwa. Przynosi ona zasługujące na uznanie opracowanie kluczowego problemu relacji między dworem a wsią w Poznańskiem w okresie pouwłaszczeniowym."
(fragment Przedmowy)
Spis treści:
Przedmowa (Witold Molik) /9
Podziękowania /15
Wstęp /17
1. Badania nad relacjami pomiędzy dworem a wsią w Poznańskiem /17
2. Uzasadnienie wyboru tematu /22
3. Cel pracy /23
4. Zakres rzeczowy, chronologiczny i terytorialny /23
5. Źródła i literatura przedmiotu /26
6. Konstrukcja pracy /30
ROZDZIAŁ I. Ziemianie i robotnicy rolni w Poznańskiem w drugiej połowie XIX i na początku XX wieku /33
1. Poznańskie w drugiej połowie XIX i na początku XX wieku /33
2. Reformy uwłaszczeniowe i ich konsekwencje /37
3. Postęp rolniczy w Poznańskiem w drugiej połowie XIX i na początku XX wieku /39
4. Wychodźstwo zarobkowe i ruchy migracyjne w Poznańskiem w drugiej połowie XIX i na początku XX wieku /44
5. Ziemiaństwo i wielka własność ziemska w Poznańskiem w drugiej połowie XIX i na początku XX wieku /45
6. Wieś chłopska i chłopstwo posiadające po uwłaszczeniu /60
7. Wieś folwarczna i jej mieszkańcy w drugiej połowie XIX i na początku XX wieku /64
ROZDZIAŁ II. „WIEJSKA KWESTIA ROBOCZA” w poglądach i działalności społeczno-politycznej ziemian Poznańskiego w drugiej połowie XIX i na początku XX wieku /75
1. U progu epoki: kwestia robotnicza na wsi w publicystyce i działalności organizacji rolniczych w latach pięćdziesiątych XIX wieku /75
a. Kwestia robotnicza na wsi w pracach organizacji rolniczych /81
b. Główne nurty w dyskusjach ziemian nad kwestią robotniczą w rolnictwie /92
2. Ziemianie wobec kwestii robotniczej na wsi od początku lat sześćdziesiątych do połowy lat dziewięćdziesiątych XIX wieku /101
a. Centralne organizacje rolnicze wobec kwestii robotniczej w rolnictwie /101
b. Ziemiańskie dyskusje nad organizacją pracy i systemami wynagrodzeń robotników rolnych /117
c. Ziemianie wobec kwestii „gospodarstwa w gospodarstwie” /134
d. Poglądy ziemian na położenie socjalne robotników rolnych /139
e. Reakcje ziemian na rozwój emigracji sezonowej i zamorskiej w drugiej połowie XIX wieku /150
f. Ziemianie wobec kwestii ubezpieczeń emerytalnych i inwalidzkich dla robotników rolnych /169
3. W obliczu masowego wychodźstwa ze wsi: ewolucja stanowiska ziemian wobec kwestii robotniczej w rolnictwie od końca XIX wieku do roku 1918 /174
a. Ziemianie w poszukiwaniu dróg zahamowania odpływu siły roboczej ze wsi /176
b. Poglądy ziemian na napływ robotników sezonowych i rozwój kolonizacji wewnętrznej jako drogi rozwiązania problemu braku siły roboczej na wsi /192
c. Ewolucja poglądów ziemian na kwestię socjalną na wsi folwarcznej /206
d. Nowe nurty w ziemiańskich dyskusjach nad organizacją pracy w gospodarstwach folwarcznych /224
e. Niemieckie i polskie organizacje rolnicze wobec nowych wyzwań w kwestii robotniczej na wsi /233
4. Ziemianie wobec kwestii robotniczej na wsi w latach I wojny światowej /264
ROZDZIAŁ III. Warunki pracy w majątkach ziemskich Poznańskiego w drugiej połowie XIX i na początku XX wieku /279
1. Zatrudnianie w majątku /279
a. Zawieranie kontraktów /288
b. Formy i warunki kontraktów pracy /295
c. Czas trwania zatrudnienia w majątku /319
2. Praca w majątku /325
a. Czas pracy /325
b. Organizacja, kontrola i wydajność pracy /360
c. Bezpieczeństwo pracy /374
3. Relacje międzyludzkie i konflikty /388
a. Uwarunkowania i ewolucja relacji międzyludzkich na folwarku /388
b. Spory, konflikty i opór /399
c. Kary i represje /413
ROZDZIAŁ IV. Kształtowanie się wysokości płac w majątkach ziemskich Poznańskiego w drugiej połowie XIX i na początku XX wieku /429
1. W latach pięćdziesiątych i sześćdziesiątych XIX wieku /433
a. Płace czeladzi /433
b. Płace deputantów /438
c. Płace komorników /455
d. Place robotników dniówkowych i akordowych /467
2. Od „grynderki” po kryzys agrarny (od początku lat siedemdziesiątych do połowy lat dziewięćdziesiątych XIX wieku) /469
a. Płace czeladzi /471
b. Płace deputantów /475
c. Płace komorników /491
d. Place robotników dniówkowych i akordowych /496
3. W czasach masowej emigracji do Niemiec i rolniczej koniunktury (od połowy lat dziewięćdziesiątych XIX wieku do wybuchu I wojny światowej) /498
a. Płace czeladzi /498
b. Płace deputantów /508
c. Płace robotników dniówkowych /546
d. Płace robotników wolnych i sezonowych /549
4. W okresie I wojny światowej (1914–1918) /554
ROZDZIAŁ V. Warunki socjalno-bytowe robotników w majątkach ziemskich Poznańskiego w drugiej połowie XIX i na początku XX wieku /573
1. Mieszkania robotników rolnych /573
a. Budynki mieszkalne robotników rolnych w trzeciej ćwierci XIX wieku /577
b. Zmiany w budownictwie folwarcznym i mieszkaniach robotniczych w ostatniej ćwierci XIX wieku /603
c. Poprawa warunków mieszkaniowych robotników na początku XX wieku /620
2. Wsparcie robotników przez dwór w chorobie, starości i nieszczęściu /637
a. Opieka lekarska /637
b. Wsparcie w starości i niedołęstwie /651
c. Pomoc okolicznościowa, wypadki losowe, nagrody i gratyfikacje /669
3. Działalność oświatowa i kulturalna wśród robotników /678
a. Ochronki i edukacja dzieci robotniczych /678
b. Od karczem po sale wiejskie i składy ludowe /684
c. Od wieńca do gwiazdki /688
Zakończenie /697
Bibliografia /703
Indeks osób /725
Spis ilustracji, rysunków i tabel /737
Der Gutshof und sein Dorf in der Provinz Posen in der Zweiten Halfte des 19. und am Beginn des 20. Jahrhunderts. Zusammenfassung /749
Klienci, którzy oglądali tą książkę oglądali także:
• Honestas et turpitudo. Magnateria Rzeczypospolitej w XVI-XVIII wieku
• 502 Wien 1945
• Bratysława 45 VII 907. Bitwa, która zmieniła. Europę
• Bohatyrowicze sto lat później
• Wizja Tnudgala
• Wspomnienia Wandy z Wolskich Umińskiej (1841–1926)
• Świat piratów. Historia najgroźniejszych morskich rozbójników
• Jan Emanuel Rozwadowski Biografia polityka, działacza społecznego, uczonego (do 1914 r.)
• Archeologia miasta Poznania
• Upadek olbrzymów
• 502 Wien 1945
• Bratysława 45 VII 907. Bitwa, która zmieniła. Europę
• Bohatyrowicze sto lat później
• Wizja Tnudgala
• Wspomnienia Wandy z Wolskich Umińskiej (1841–1926)
• Świat piratów. Historia najgroźniejszych morskich rozbójników
• Jan Emanuel Rozwadowski Biografia polityka, działacza społecznego, uczonego (do 1914 r.)
• Archeologia miasta Poznania
• Upadek olbrzymów
